Het principe van het architectuurprincipe

Het architectuurprincipe staat de laatste tijd regelmatig ter discussie. Hebben we ze nog wel nodig? Moeten we ze niet gewoon allemaal overboord gooien? Persoonlijk denk ik dat je alleen de nutteloze en/of onhanteerbare principes overboord moet doen. Deze bederven het namelijk voor de principes die wel nuttig zijn. Iemand zei ooit eens tegen me: overbodige architectuurprincipes moeten zonder pardon overboord, en ze worden overbodig als je ermee hebt bereikt wat je wilde bereiken. Dat lijkt mij niet juist. Architectuurprincipes lijken daarmee doelen op zich, en dat voelt verkeerd.

Mijn indruk is verder dat de betekenis van het architectuurprincipe misschien niet meer helemaal zuiver is, of niet meer door iedereen op dezelfde manier wordt begrepen. Het vervelende van het woord principe is dat het meerdere betekenissen heeft. Ik laat ze hieronder maar eens de revue passeren.

Werking

Het principe van een gloeilamp is dat het licht geeft omdat er een elektrische stroom door de gloeispiraal gaat. Hierdoor wordt de gloeispiraal heet (drieduizend graden) en straalt dan licht uit. Zo werkt het. Een handige uitvinding waardoor je ’s avonds een boek kunt lezen.

Grondslag, wet

Volgens het principe van Fermat is de weg die dat licht van gloeispiraal tot jouw boek aflegt altijd de weg die in de kortste tijd kan worden afgelegd.  Een natuurkunde-wet waar geen photon aan ontkomt. Deze bewering is altijd waar. Dat is wetenschappelijk aangetoond en verklaard. Daarom mag je het als basisprincipe (grondslag, axioma) voor andere wetten gebruiken. Bijvoorbeeld voor het bepalen van de hoek waarmee licht wordt gebroken bij een materiaal-overgang (wet van Snellius).

Maar je kunt ook niet bewezen beweringen, theorieën, als grondslag voor andere stellingen gebruiken. De hedendaagse rekenkunde zou bijvoorbeeld niet kunnen bestaan zonder de theorie van het natuurlijke getal. Deze theorie, de rekenkunde van Peano, is gebaseerd op een overzichtelijk rijtje basisprincipes die ondubbelzinnige bepalen wat de reeks van natuurlijke getallen is.

Grondbeginsel

Grondbeginselen zijn fundamentele principes die de wezenlijke basis vormen van iets. In de wetenschap voer je bijvoorbeeld nooit bovennatuurlijke krachten aan als verklaring voor een verschijnsel. Vanuit dat principe ligt alles wat we niet rationeel kunnen verklaren altijd aan ontbrekend inzicht. Het is een belangrijk grondbeginsel van de wetenschap. Daarmee onderscheidt het zich van religie.

Bij religie staan hogere machten juist centraal in de verklaring van verschijnselen. Die hogere machten kunnen goden zijn, maar dat hoeft niet. Taoïsten zoeken bijvoorbeeld geen verklaring in Opperwezens, maar zien de loop der dingen eenvoudig als een natuurlijk principe. Het is zoals het is, omdat het is zoals het is.

Afspraak

Maar natuurlijk kun je als mens ook gewoon een zelf gekozen standpunt innemen. Zo kun je er bijvoorbeeld voor kiezen om volgens bepaalde regels te leven. Je kunt bijvoorbeeld uit principe geen vlees eten. Of uit principe alleen aardbeien eten  die uit Nederland komen en niet in een kas zijn gekweekt. Of uit principe  geen Apple-technologie willen gebruiken. Of uit principe niet gokken. Dit soort principes zijn afspraken met jezelf, en zijn sterk bepalend voor je gedrag. Soms doe ik wel eens gek en gooi ik een principe pardoes overboord. Bijvoorbeeld als ik in november of zo plotseling overmand word door trek in aardbeien. Dan moet je wat.

Spelregels?

Terug naar het architectuurprincipe. Welke van de bovenstaande betekenissen is hierop van toepassing? Als je het mij vraagt is het principe van het architectuurprincipe dat deze houvast geeft bij het ontwerpen van solution architecturen voor nieuwe informatievoorzieningen. Een architectuurprincipe ligt in het verlengde van de strategische doelen van de organisatie. Ze dienen ertoe om de organisatie te helpen bewegen in een verstandige richting, de richting van de strategische koers. Ze dienen ertoe om nieuwe informatievoorzieningen de strategische koers zo goed mogelijk te laten ondersteunen. Zo goed mogelijk, maar het zijn ook weer geen natuurwetten waaraan geen solution architectuur ontkomt.

Op zijn best zijn architectuurprincipes dus gemeenschappelijke afspraken over de manieren waarop informatievoorzieningen mogen worden ontworpen. Deze afspraken begrenzen de ruimte waarbinnen de ontwerper autonoom kan bepalen uit welke componenten de oplossing bestaat en hoe deze met elkaar in verband staan. Zo’n afspraak wordt begrepen en gedragen door iedereen die eraan wordt onderworpen. Soms zitten ze je behoorlijk dwars en lap je ze graag aan je laars. Een beetje zoals spelregels in de sport. Dat brengt me op het idee om ook maar een fluitje om te hangen en gele en rode kaart in mijn borstzakje te steken. Natuurlijk ben ik nooit partijdig.